Za głównego architekta epoki i twórcę świetności architektury renesansu uważa się Włocha Filipa Brunelleschi. U podstaw renesansowej architektury legło przekonanie (wywodzące się właśnie od Brunelleschiego), że należy wrócić do wzorów antycznych, głównie rzymskich. Włosi czuli się spadkobiercami dorobku antycznego Rzymu i jego tradycji. Według Brunelleschiego sztuka oparta na zasadach klasycznych odpowiadała ideałom nowej epoki w większym stopniu niż sztuka gotyku. W miejsce wizji świata, w której dominowała wiara, wprowadzono rozum. Rozum i racjonalizm leżały u podstaw architektury antycznej, której formy przestrzegały ściśle schematów i rządzone były matematycznymi prawidłami. Brunelleschi dokładnie studiował zasady antycznych porządków architektonicznych, wzorując się na rzymskich zabytkach.
Można powiedzieć, iż architekturę renesansu cechowało uproszczenie konstrukcyjne. Całkowicie zrezygnowano wtedy z eksperymentów w budownictwie jeśli chodzi o strukturę budowli. Wszystkie elementy konstrukcyjne cechowała niezwykła prostota. Stosowano sklepienia kolebkowe, żaglaste, rzadko krzyżowe. W dekoracjach odwoływano się do porządków klasycznych. W XV wieku stosowano styl koryncki oraz kompozytowy, z liśćmi akantu. W XVI wieku natomiast starano się idealizować formy. Do dwóch klasycznych elementów – czyli kolumny i belkowania – dodano wówczas bazę, podzieloną na trzy części. Pomiędzy tymi elementami musiała istnieć idealna proporcja – wysokość belkowania miała się równać jednej czwartej wysokości kolumny, baza zaś – jednej trzeciej.
Cechy architektury renesansowej:
- sięganie do wzorów architektury antycznej,
- zachowanie idealnej proporcji budowli, monumentalność obiektu, perspektywa,
- zastosowanie nowej kolorystyki,
- budowla o zróżnicowanej podstawie, najczęściej na planie krzyża greckiego, kwadratu, wieloboku, koła, prostokąta, planu centralnego,
- zakończenie budowli zwieńczone kopułą podzieloną na kasetony,
- zastosowanie półkolistych form zdobniczych np. łuku pełnego koła,
- licznie stosowane arkady spełniające ideał harmonijnej i rytmicznej kompozycji przestrzennej,
- zastosowanie kolumn, filarów, krużganków,
- silne akcentowanie kierunków poziomych i kompozycji przestrzennych,
- duże, okrągłe, trójskrzydłowe okna,
- zanik sklepień ostrołukowych, na rzecz kolebkowych, zwierciadlanych, żagielkowych, bogato zdobionych malowidłami,
- najczęściej używanym materiałem budowlanym był : kamień, cegła i drewno,
- próby wkomponowanie budynków w otoczenie,
- rozwój architektury świeckiej np. powstawanie pałaców miejskich, jako rodzaj nowego typu budynku, ratuszy, zamków obronnych,
- nastąpił rozkwit urbanistyki. miasta powstawały w oparciu o regularny plan geometrycznym m.in. Ferrara, Siena, Florencja;