- W sztukach plastycznych przedst. Chrystusa powstającego z grobu; we wczesnym okresie temat ukazywano w sposób symboliczny jako trzy niewiasty u grobu;
- W X w. początkowo wyobrażano Chrystusa stojącego w otwartym grobie, sarkofagu, w nimbie krzyżowym i trzymającego chorągiew krzyżową;
- W XI w. pojawiło się przedstawienie, w którym Chrystus jest ukazany jako opuszczający piekło i wyprowadzający z niego Adama; może trzymać krzyż z chorągwią lub sam krzyż
- W XII w. dodano postacie strażników przy grobie, z których na ogół jednego ukazywano śpiącego, drugiego zaś czuwającego;
- W XIII w. powstał wariant, w którym wychodzący z sarkofagu Chrystus depcze śpiącego strażnika; Jezus z obnażoną piersią i widocznymi ranami może stać w sarkofagu lub przed nim, a także unosić się nad zamkniętym sarkofagiem na obłoku; np. kwatera lewego skrzydła poliptyku z 1510 r. w kościele parafialnym w Zydłowcu; na ogół jedną ręką błogosławi, w drugiej trzyma chorągiew krzyżową; sarkofag zastąpiono z czasem grobem skalnym lub przypominający swoim kształtem mensę ołtarzową; scenie mogą towarzyszyć postacie apostołów, Trzech Marii, także anioły i święci. Zmartwychwstanie umieszczano często na tle Jerozolimy
- W sztuce kościoła wschodniego zmartwychwstanie ukazywano jako Anastazis – zejście do otchłani
- Od XIII w. – Chrystus stojący między Adamem i Ewą, podaje im ręce, obok niego ukazani są zbawieni;
- Sceny zmartwychwstania w sztuce protestanckiej opatrywane były cytatami z Pisma Świętego albo posągami, których zadaniem było podkreślenie harmonii ST i NT
– Daniel – eschatologiczna wizja państwa bożego
– Ezechiel – prorokujący Dobrego Pasterza
– Izajasz – głosił naukę o odkupieniu ludzkości przez ekspiacyjną śmierć Mesjasza;
– Jeremiasz – zapowiada zbawienie w czasach mesjańskich
- Zmartwychwstanie na pomnikach nagrobnych i epitafiach jako wyraz wiary w eschatologiczną moc wydarzenia Wielkiej Nocy;
- Fresk z Leżajska, 1750, Stanisław Stroiński i Millerowie – Chrystus z śladami ran przebytej męki, w dłoniach trzyma palmę zwycięstwa i chorągiew zmartwychwstania – triumf nad cierpieniem i śmiercią; na krawędzi grobowca siedzi anioł wspierający się na szatanie; opodal pełza wąż z jabłkiem w paszczy; obok szkielet, który można interpretować jako szkielet Adama;
- Pieczętowanie grobu;
- Zmartwychwstały Chrystus stoi na obłoku – typ ikonograficzny spopularyzowany przez Albrechta Rudera;
- Od antyku chrześc. Chrystus określany mianem Słońca Sprawiedliwości, którego promienie symbolizują opiekę nad światem;
- Typologia Chrystus – Adam
CHRYSTOFANIE – świadectwa zmartwychwstania
- Et prima vidit – ukazanie się Chrystusa Zmartwychwstałego Najświętszej Marii – żaden z ewangelistów nie wspomina o tym wydarzeniu; często ukazywana z prarodzicami – ścisły związek z antytezą Ewa – Maria; Maria będąca wyrazem posłuszeństwa i wierności wobec Boga stała się przyczyną zbawienia w przeciwieństwie do Ewy;
- Noli me tangere – Chrystus Ogrodnik – ukazanie się św. Magdalenie;
- Emanus – wędrówka Chrystusa do Emanus z uczniami Łukaszem i Kleofasem; uczniowie nie poznali Go; np. predella ołtarza p.w. św. Macieja w katedrze pelplińskiej;
- Ukazanie się Chrystusa apostołom;
- Chrystofania w Wieczerniku – informują o tym wszyscy 4 ewangeliści
- niewierny Tomasz
- drugie rozesłanie apostołów
- drugi cudowny połów ryb
- nadanie prymatu Piotrowi – jest to realizacja wcześniejszej zapowiedzi Jezusa w Ewangelii św. Mateusza;
WNIEBOWSTĄPIENIE – apoteoza Zmartwychwstania
- św. Marek napisał krótko po rozmowie z nim, iż Pan Jezus został wzięty do nieba i zasiadł po prawicy Boga Ojca;
- św. Łukasz – podobnie (np. drzeworyt zdobiący postyllę Mikołaja Reja)